Kasto Lagyo flyer?

This flyer is just a sample of a flyer which was made as an assignment. Don't make any plans as per it.

ऐतिहासिक दस्तावेजहरुको भण्डार : मदन पुरस्कार पुस्तकालय

ऐतिहासिक विषयका सूचना संकलनका लागि भरपर्दो स्रोत मानिने नेपालकै महत्वपूर्ण स्थान हो मदनपुरस्कार पुस्तकालय । विशेषगरी नेपाली भाषा र वाङ्ममयसँग सम्बन्धित रेकर्डहरु संरक्षण तथा भण्डारण गर्नका लागि स्थापित उक्त पुस्तकालयले नेपाली साचार माध्यमको समेत इतिहास बोकेको छ । वि.स. १९५६ सालमा स्थापित उक्त पुस्तकालयमा नेपाली भाषामा प्रकाशित सबैखाले पाठ्य सामग्रीहरु संरक्षित छन् ।
प्रविधिको विकाससँगै पुस्तकालयलाई आधुनिक रुप दिन उक्त पुस्तकालयले हाल माइक्रोफिल्म तथा डिजिटल प्रविधिमा अडियो/भिडियो अनलाइन फोटो जस्ता माध्यमबाट पनि सूचना भण्डारण तथा उपलब्ध गराउँदै आएको छ । पुस्तकालयमा कार्यरत साजन सुवेदी र दीपक अर्यालले दिएको जानकारी अनुसार उक्त पुस्तकालयमा २७ हजार ८ सय ५४ पुस्तक छन् । त्यसैगरी ५ हजार १ सय २५ पत्रपत्रिका १ सय बर्ष पूरानो तस्बिर सहित करिब २ हजार ५ सय वटा तस्बिर १२ हजार इफिमेरा ७ सय अडिया/भिडियोहरु रहेका छन् ।
त्यसैगरी वि.स. १८२० ताका प्रकाशित नेपालको पहिलो पुस्तक पनि उक्त पुस्तकालयमा पाउन सकिन्छ । उक्त पुस्तकालयका अनुसार सुरुका १ सय २२ बर्षमा नेपाली भाषाका ३ हजार ८ सय पाठ्य सामग्रीहरु प्रकाशित भएको पाइन्छ । १८२१ सालमा नेपाली भाषामा प्रकाशित जंगबहादुरको जंगी ऐन द होली बाइबल आदि सबैभन्दा पुराना पुस्तक मानिन्छन् ।

अक्षरको खेतीमा हरिमजुश्री

'लेख्नु आफैंमा चुनौतीपूर्ण कार्य हो । सृजनाप्रतिको सम्मान गर्नु साँच्चिकै कठिनाई हुन्छ'- अरुको जीवनलाई आफ्नो अक्षरको खेतीमा हुर्काउन निकै सिपालु मानिने काभ्रेली साहित्यकार हरिमाजुश्रीको साहित्ययात्राबारे चर्चा गर्दै साचार मन्त्रालयका सल्लाहकार नरेन्द्रराज जंग विक भन्दै थिए- 'कविता जति सुन्दर हुन्छन् कविको जीवन त्यति सुन्दर हुँदैन ।' वास्तवमा भोजपुरमा जन्मेर काभ्रेलाई आफ्नो कार्यभूमि बनाएका कवि माजुश्रीको जीवन दुःख र संघर्षको पयार्य हो भन्दा अतियुक्ति नहोला । काभ्रेका प्रसिद्ध साहित्यकार मोहन दुवाल आफ्ना सहयात्रीको जीवनबारे चर्चा गर्दै थिए । निकै भावुक बनेका दुवाल आफ्ना आँखामा माजुश्रीलाई नियाल्दै थिए, 'हरिमाजुश्री अक्षरको खेतीमा सधैं लागिरहे जीवन घोक्नका लागि भाषा र साहित्यमै लागिरहे ।'
काभ्रेली साहित्यकारहरुमा अक्षरसेवीका रुपमा ख्याती कमाएका साहित्यकार तथा ग्रन्थसम्पादक हरि माजुश्रीको पुस्तक प्रकाशनको रजतबर्षको अवसर पारी धुलिखेलमा हालै 'एकल पुस्तक प्रदर्शनी'को आयोजना गरियो । कार्यक्रममा काठमाडौं विश्वविद्यालयका उपकुलपति डा. सुरेशराज शर्मा साहित्यकार मोहन दुवाल टीपी शर्मा साचार मन्त्रालयका सल्लाहकार नरेन्द्रजंग लगायतका साहित्यकार तथा पत्रकारहरुको समेत उपस्थिति रहेको थियो ।
एउटा सशक्त साहित्यकार, अब्बल पत्रकार, प्रौढ ग्रन्थकार, सिद्धहस्त सम्पाद, सुबोध्य ब्याकरणकार र सम्पेष्य कविका रुपमा आफ्नो बहुमुखी व्यक्तित्व स्थापित गर्न सफल साहित्यकार हरिमाजुश्री अब काभ्रेली माटोमा सुपरिचित वृक्ष बनेका छन् । साहित्यको रस सबैलाई चखाउँदै उनले पाठकहरुलाई अक्षरको हतिहार प्रदान गरे । त्यसो त हरि माजुश्रीले नेपाली वाङ्मयका विकासमा समेत योगदान पुर्याउदै आएका छन् । नेपाली साहित्यको राम्रो सेवा र साधना गर्ने उनको जागर र उत्साह प्रशंसनीय छ हरिमाजुश्री एकल पुस्तक प्रदर्शनी व्यवस्थापन समिितले आयोजित गरेको उक्त कार्यक्रममा उनले प्रकाशित गरेका कृतिहरु लेख रचना तथा सम्पादित ग्रन्थ आदि सामग्रीहरु प्रदर्शनीका लागि राखिएका थिए ।

ऐतिहासिक तथा धार्मिक महत्वको धरोहर चाँगुनारायण

२०६६ बैशाख २ गते हामी काठमाडौं विश्वविद्यालयमा मिडिया स्टडीज प्रथम र दोस्रो बर्षका विद्यार्थीहरु शैक्षिक भ्रमणका लागि भक्तपुरस्थित नेपालको ऐतिहासिक महत्वको धरोहर मानिने चाँगुनारायण पुग्यौं । भ्रमणमा काठमाडौं विश्वविद्यालय भाषा तथा आमसाचार विभागका प्रमुख डा। जंगब चौहान मानवशास्त्र विषयका प्राध्यापक तेजेश्वरबाबु गोङ्ग तथा मिडिया विषयका निर्मलमणि अधिकारीले हामीलाई निरिक्षण गर्नुभएको थियो । नेपालको आधुनिक इतिहास बोकेको उक्त मन्दिर परिसरमा विभिन्न कलाकौशल र ऐतिहासिक संग्राहालयहरु पाइन्छन् ।

उद्देश्यहरु
मन्दिरको स्थापनाबारे ज्ञान हासिल गर्ने
मन्दिरको एतिहासिक तथा साँस्कृतिक महत्व बुझ्ने
मन्दिरबारे रहेका िकंवदन्ती कथा वा पौराणिक आख्यानबारे थापा पाउने
मन्दिरमा प्रयोग वा व्यक्त गरिएका कला कौशलका बारेमा अध्ययन गर्ने
त्यहाँ रहेका समस्या र समाधानका उपायहरुको खोजी गर्ने

तरिका
शिलालेखहरु पढेर
मन्दिर परिसरमा सम्बन्धित व्यक्तिसँग सूचना मागेर
उक्त परिसरको तस्बिर खिचेर
शिक्षक र पूजारीबाट जानकारी लिएर

अवलोकन
ऐतिहासिक दस्तावेजहरुमा दोलाद्री भनिने चाँगु एक धार्मिक स्थल हो । काठमाडौं उपत्यकाकै ऐतिहासिक तथा साँस्कृतिक स्थलहरुमध्येको एक मानिने चाँगुनारायण क्षेत्र भक्तपुरको सदरमुकामभन्दा ४।८ किलोमिटर उत्तर र काठमाडौंबाट २१ किमि टाढा रहेको छ । चाँगु डाँडाको टुप्पामा रहेको चाँगुनारायणको मन्दिर वरिपरी फराकिलो आँगन छ भने आँगनको चारै छेउमा धुरी भएका ऐतिहासिक शैलीका घरहरुले घेरिएको छ । चाँगुनारायण परिसर मनोहरा खोलासँग जोडिएको छ । चाँगुनारायणको चारवटा कलात्मक ढोकाहरु चारैदिशा फर्किएका छन् । मन्दिरको पश्चिम ढोकाबाहेक अरु सबै ढोकाहरु बन्द रहन्छन् । मन्दिरको भित्ता तथा छानामा बहुसंख्यक हात भएका देवीदेवताका चित्रहरु कुँदिएका छन् । चाँगुनारायण परिसरमा नारायणको बाहेक अन्य थुप्रै देवताका मन्दिरहरु पनि रहेका छन् । चाँगुमा रहेका केही प्रसिद्ध मूर्तिहरुमध्ये विश्वरुप मूर्ति श्रीधर विष्णुमूर्ति गरुण नारायण मूर्ति त्रिविक्रम मूर्ति नृसिङमूर्ति कान्तिभैरव आदि हुन् । चाँगुमा करिब ३ सय ५० अभिलेखहरु रहेका छन् ।
विभिन्न मेला तथा जात्राका अवसरमा उक्त मन्दिरमा दर्शनार्थीहरुको भींड लाग्ने गर्दछ । श्रावणको शुक्लद्वादशी र पौषको जात्रा लाग्ने गर्दछ । हिन्दू र बौद्ध धर्मकै जीवन्त परम्परा मानिने चाँगुनारायणको मन्दिरमा भएको मूर्ति १० औं शताब्दीको मानिन्छ । यो मन्दिर प्राकृतिक तथा धार्मिक तथा सुन्दरताले सजिएकै कारण धेरै पर्यटकहरु उक्त मन्दिरसम्म पुग्ने गर्दछन् ।

" चाँगुनारायण मन्दिरका हालका मख्य पुजारी चक्र धरानन्द राजोपाध्यायको शब्दमा चाँगुनारायणको उत्पत्तिसम्बन्धि एक किम्बदन्ति सबैलाई रोमाञ्चक लाग्न सक्छ । उहाँका अनुसार परापूर्वकालमा हाल चाँगुनारायण अवस्थित डाँडा चाँप वा चम्पक रुखहरुले भरिएको वन थियो । त्यहि वनको छेउमा सुदर्शन नामक ब्राम्हण बस्नुहुन्थ्यो । ति ब्राम्हणको वरीपरि गोठालाहरु बसोबास गर्थे जसले ती ब्राम्हणको गाई चराउँथे र विहान-विहान ब्राम्हणको कुटीमा दुध पुर्याउँथे । एक्कासी धेरैदिनसम्म गोठालाहरु सुदर्शन ब्राम्हणलाई दुध पुर्याउन गएनन् । ब्राम्हण अचम्मित हुँदै खास कुरो बझ्न जाँदा एउटा कालो पुरुषले विहान-विहानै आएर गाइको थुन चुसेर भाग्दो रहेछ । दुध चोरेको झोकमा त्यस कालो पुरुषको शिर छेदन गरिदिए ब्राम्हणले । तर तीनै कालो पुरुष आफ्ना चारहातसँगै त्यहि उत्पत्ति भए । चार-हातकासाथ उत्पत्ति भएको देखेर सदर्शन ब्राम्हण आत्तिए र देवतालाई मारेको हो की भनेर पश्चाताप गर्दै मर्न तयार भए । तर त्यतिखेर नै उनलाई मर्नबाट रोक्दै कालो पुरुषको धारण गरेका विष्णु‍-नारायणले आफुले रचेको प्रपञ्चबारे विस्तृतरुपमा व्याख्यान गर्दै जाँदा पत्ता लाग्यो कि धेरै पहिला देवता र अशुरहरुको संग्राम भाथ्यो । ‘सुमति’ भन्ने ब्राम्हण दानवको तर्फबाट लड्न आएको थियो र विष्णु वाध्य भएर ति सुमति ब्राम्हणलाई मार्नु पर्यो । ति ब्राम्हणका गुरु शुक्रचार्यले यो कुरो पत्ता गरेपछि विष्णुलाई ब्रम्ह-ह्त्याको श्राप दिएका थिए । त्यो श्रापबाट मुक्त हुनको लागी सुमतिकै सन्तानले विष्णुको शिर छेदन गर्नुपर्दो रहेछ । यसरी सुमतिका सन्तान सुदर्शनले कालो पुरुष-धारण विष्णुको शिरछेदन गरेपछि विष्णु श्रापमुक्त भए र विष्णुले अब सुदर्शनलाई नै आफ्नो पुजारी हुन आग्रह गरे । त्यहि दिनदेखि चागुनारायणका पुजारीहरु सुदर्शकै सन्तान हुने गर्दछन र आफ्नो बुवा-आमा वितेपनि झुठो नपर्ने भएकोले सधै मन्दिरमा पुजा गर्नैपर्ने परिपाटि चलिआएको छ । यही परम्पारालाई आजपनि सुदर्शनकै सन्तानमा गनिने प्रमुख पुजारी चक्र धरानन्द राजोपाध्यायले दैनिक पुजा गरेर कायम गर्दै आउनु भएको छ "-(www.kusekharkc.com.np)

स्थापना
चाँगुनारायणको मन्दिर राजा मानदेवले बनाएका हुन् भन्ने सबैलाई थाहा छ । तर हालका पूजारी चक्रधरानन्द राजोपाध्यायका अनुसार उक्त मन्दिरको अन्तिम जीणोद्धार कार्य नेपाल सम्वत् ८१४ मा कान्तिपुरका राजा भूणलेन्द्र मल्लले गरेका थिए ।


समस्या
जीर्ण अवस्थामा ऐतिहासिक धरोहर चाँगुनारायणको मन्दिर परिसर प्रदुषित बन्दै गइरहेको भने ऐतिहासिक कला कौशल र साँस्कृतिक विविधता बोकेका विभिन्न मन्दिर तथा मूर्तिकहरु जीर्ण अवस्थामा पुगेका छन् । भक्तजनहरुद्वारा अनावश्यक चढाइने फलफूल अविर अक्षता आदिले मुर्तिको स्वरुपमा पनि परिवर्तन आएको छ भने त्यसको टिकाउमासमेत प्रभाव पारिरहेको स्थानीयबासी तथा पूजारीहरु बताउँछन् ।

समाधानका उपायहरु
ऐतिहासिक तथा साँस्कृतिक महत्वका स्थलहरुको जगेर्ना गर्नु सबैको उत्तीकै दायित्व हुनाले कुनै पनि राजनीतिक वा अन्यखाले हस्तक्षेप गरी मन्दिर परिसरलाई हामनी नोक्सानी पुर् याउनुहुँदैन । सम्बन्धित पक्षले मन्दिर परिसर जीर्णोद्धार तथा पुर्ननिर्माणका आवश्यकता अनुरुप यथाशिघ्र थाल्नुपर्छ । मन्दिर परिसर सफा राख्न आगन्तुक तथा स्थानीयबासीहरुलाई सचेत गराइनुपर्छ । राजनीतिक परिवर्तनसँगै ऐतिहासिक मन्दिर परिसरको िकंवदन्ती श्रेय आदि परिवर्तन गर्नुहुँदैन । उपलब्ध शिलालेश तथा अभिलेखहरुको जगेर्ना गरिनुपर्दछ ।

निष्कर्ष
मानव हेलचेक्र्याँइँका कारण दिन प्रतिदिन बढ्न थालेको प्रदुषण सीमा अतिक्रमण जस्ता समस्याको समाधान गर्न सके ऐतिहासिक तथा धार्मिक सर्वोच्चता बोकेको नेपालको अत्यन्तै महत्वपूर्ण स्थल चाँगुनारायणको मन्दिरले सम्पूर्ण नेपालीहरुको कला सीप र शैलीको उचित सम्मान तथा संरक्षण हुने देखिन्छ । यसका लागि सम्बन्धित पक्षले समयमा ध्यान दिनु अत्यावश्यक देखिन्छ ।